Nguyên nhân nám da
Trước hết, ta cần biết, làm trắng da là tìm cách cải thiện nám sạm da là tình trạng tăng sắc tố đen (hắc tố hay còn gọi melanin)) trên da. Thông thường nơi hay bị sạm hay nám là mặt.
Chứng nám da mặt có nhiều nguyên nhân gây ra, có thể chia làm 2 loại nguyên nhân:
Nguyên nhân nội sinh là những nguyên nhân xảy ra bên trong cơ thể làm cho nám da như nám do mang thai, do thay đổi nội tiết tố ở người phụ nữ, do uống thuốc ngừa thai (các nguyên nhân nội sinh này nói chung là do sự thay đổi 2 nội tiết tố của người nữ là estrogen và progesteron) do yếu tố tâm lý (stress thường xuyên là dễ nám da mặt). Có thể kể thêm yếu tố tâm lý, nếu lo lắng phiền muộn nhiều cũng có thể làm cho người nữ bị nám mặt…
Nguyên nhân ngoại sinh là những nguyên nhân xảy ra bên ngoài cơ thể như nám do nắng, do dùng mỹ phẩm, do hóa chất có trong môi trường, do dùng thuốc (tetracyclin, sulfamid, thuốc lợi tiểu thiazid)… làm da dễ bắt nắng mà không được bảo vệ chống nắng.
Chế phẩm nám da cấp tốc
Như vậy, để trị nám cần phải xác định nguyên nhân và chữa trị đúng vào nguyên nhân thì mới có hiệu quả.
Về hoạt chất làm trắng da có trong các chế phẩm trị nám da, đặc biệt dùng ngoài tức bôi lên da, thường là các hóa chất có tính axít như: AHA (tức alpha hydroxy axít như axít lactic, axít glycolic), axít azelaic, axít ascorbic (tức vitamin C), axít kojic, axít retinoic (tức tretinoin, đây là dẫn chất vitamin A)…
Dạo gần đây trên mạng xã hội (FB, Zalo...) xuất hiện rất nhiều loại soap tắm trắng, đặc biệt có loại được giới thiệu có nguồn gốc Thái Lan, với công dụng là làm da trắng lên rất nhanh. Nguyên liệu làm loại soap này được giới thiệu là tinh chất ốc sên, nho, dâu tây, mật ong, dứa... không làm hại da. Sản phẩm còn quảng cáo thêm, mọi lứa tuổi đều dùng được, kể cả bà bầu, người già, trẻ nhỏ... Cần lưu ý, nếu sản phẩm chỉ chứa các chất gọi là thiên nhiên vừa kể thì không thể nào làm trắng da được, có thể phải chứa hóa chất có tính axít đã kể ở trên. Có chứa hóa chất mà không thông báo là rất nguy hiểm vì có đối tượng không dùng được hóa chất nguy hiểm đối với họ, như bà bầu tức phụ nữ có thai tuyệt đối không dùng sản phẩm chứa axít retinoic vì gây quái thai.
Có một số clip quảng cáo sau một lần tắm soap trắng da là da lên tone liền (tức trắng da). Quảng cáo này thật ra không đáng tin cậy chút nào. Không có loại hóa chất nào thần kỳ chỉ một lần bôi da và tắm mà làm làn da trắng bóc (kỹ thuật quay clip rất dễ dàn dựng, có kỹ thuật hậu kỳ ngụy tạo làn da trắng bóc sau một lần tắm). Trên thực tế, dù mỹ phẩm có cao cấp đến đâu cũng không có chuyện làm trắng da tức khắc.
Đặc biệt, có hydroquinon là hóa chất dùng làm trắng da dùng đã lâu và nay thì có nhiều bàn cãi. Hydroquinon có tính khử trong phản ứng oxy hóa khử nên được dùng trong nhiếp ảnh, dùng làm chất rửa ảnh làm hiện hình của phim trên giấy ảnh. Hydroquinon có tác dụng trị nám nhờ làm tế bào hắc tố khi tiếp xúc với hóa chất này sẽ không tiết melanin nhưng như đã nói, hydroquinon không phải luôn luôn hiệu quả trị nám khi nguyên nhân gây nám không được xác định để trị tận căn. Có khuyến cáo, chỉ bôi chế phẩm chứa hydroquinon trong 2 tháng nếu thấy không tác dụng thì ngưng bôi, và trong thời gian bôi phải tránh đi ra nắng (hydroquinon gây quang cảm ứng làm da nám hơn khi tiếp xúc với ánh nắng). Hydroquinon có gây tác dụng phụ như hồng ban thoáng qua (transient erythema), gây bệnh mô xám nâu (ochronosis, tức làm da dày và có màu sạm hơn), đặc biệt có thể gây dị ứng (vì vậy cần thử trước, giống như dùng mỹ phẩm nói chung, là bôi một ít chế phẩm chứa hydroquinon lên da ở mặt trong cánh tay và chờ trong vòng 24 giờ, nếu vùng da bôi đỏ ửng là không nên dùng). Mấy năm gần đây, có sự bàn cãi về tác dụng có hại, thậm chí có sự nghi ngờ hydroquinon gây teo da, thậm chí gây ung thư, đưa đến nhiều nước ở châu Âu cấm dùng hydroquinon. Có nhiều chế phẩm làm trắng da ghi rõ thông tin không dùng hydroquinnon để người tiêu thụ an tâm dùng.
Cần thận trọng
Dùng các chế phẩm dùng ngoài, tức bôi lên da vẫn phải thận trọng giống như dùng thuốc. Riêng các đối tượng là phụ nữ có thai, trẻ nhỏ, người già lại cần cẩn thận hơn. Vì phụ nữ có thai, dùng chế phẩm bôi ngoài da vẫn có thể bị ảnh hưởng cho thai trong bụng. Như nói ở trên, bà bầu tức phụ nữ có thai tuyệt đối không dùng sản phẩm bôi ngoài da chứa axít retinoic vì gây quái thai. Trẻ con có làn da mong manh và rất dễ nhạy cảm với rất nhiều sản phẩm bôi ngoài da. Còn người già thì sự đáp ứng với các sản phẩm bôi ngoài da rất bất thường, có khi chỉ có hại.
Cuối cùng, khi bị đen da hay nám da mặt, cách chữa trị tốt nhất là nên đến bác sĩ chuyên khoa da liễu để được khám và cho hướng xử trí đúng đắn. Bởi vì như đã nói, trị nám cần phải xác định nguyên nhân và chữa trị đúng vào nguyên nhân thì mới có hiệu quả.