Ông Tiệp gần nhà tôi là người nổi tiếng là gói bánh khéo nhất xóm. Những cái bánh chưng ông gói vuông vắn, đẹp đẽ, màu xanh của lá dong cứ ánh lên như ngọc mà không cần đến một thứ khuôn nào. Vì ông Tiệp là người gói bánh khéo nên cả xóm đều nhờ, mà nhiều người nhờ nên phải chờ đợi, hoặc ông bận bịu quá mà từ chối. Mẹ tôi luôn dự được tình huống đó, mẹ thường bảo tôi mang biếu ông một nải chuối trước khi sang nhờ vả. Có món quà nhỏ đó mà ông Tiệp luôn sang gói bánh chưng cho nhà tôi từ sớm và dồn tất cả sự khéo léo và thẩm mĩ của ông vào đó nên những cái bánh chưng ông làm cứ xinh xẻo, đẹp đẽ, ngắm mãi không mà chán mắt.
Nhưng có được nguyên liệu để gói bánh chưng cũng không phải dễ, lá dong có thể nên rừng kiếm được, đỗ thì nhà tự trồng lấy, lạt tre xin hàng xóm hoặc đổi bằng thứ gì đó, cái khó nhất là kiếm được một ít thịt lợn để làm nhân bánh. Để có được chút ít thịt quý báu đó cho ngày Tết và dùng để gói bánh chưng, mẹ tôi thường phân công tôi nhận nhiệm vụ đi xếp sổ lấy thịt phân phối của nông trường từ sáng sớm. Trời mới mờ đất, khoảng 5h giờ mẹ đã đánh thức tôi dậy, dặn dò kĩ lưỡng, làm sao xếp sổ được sớm và nhanh, vì tôi nhỏ con nên có thể luồn qua những người lớn để len vào và nhớ phải nhờ vả chú Huần, một người chú họ của tôi làm nghề giết lợn ở lò mổ để kiếm được miếng thịt được ngon.
Để cái sổ nhà mình được đặt ở trên để được gọi sớm không phải là dễ vì có rất nhiều đến sớm xếp hàng, cái cửa sổ cửa hàng phân phối thì bé tí. Tôi phải rất khéo léo nhanh nhẹn mới len được vào đặt sổ cũng như canh người ta không làm đảo thứ tự, và khi người cân thịt gọi đến tên nhà mình, thì tôi phải nói to lên, cháu là con nhà nào, để ông chú họ tôi nghe thấy, ông tác động thế nào đó để nhà tôi được miếng thịt ngon hơn một ít, tôi thường lấy đó làm tự hào và khoe công với mẹ.
Bánh chưng ngày Tết đương nhiên là thành phần quan trọng trong ngày Tết nhưng vẫn còn cái món mà mẹ tôi chuẩn bị rất công phu và tôi cũng thấy nó ngon nhất là món bánh đậu xanh được trộn với thịt rồi rán. Chỗ đậu dùng để gói bánh chưng được mẹ để dành ra một ít. Thịt ba chỉ thì đã để gói bánh chưng, mẹ cố lọc ra một ít thịt nạc, dùng cối đá giã tay cho thật nhuyễn rồi trộn với đậu xanh cũng giã nhuyễn và mang đi rán. Đó chính cái món ăn xa xỉ và ngon nhất của nhà tôi mấy ngày Tết. Mẹ chỉ làm được cỡ chục cái bánh nhỏ như thế và cả nhà phải ăn dè, mùi bánh rán thơm phức, thịt vừa bùi vừa ngọt, mỗi người chí dám rón rén ăn từng tí và chấm nước mắm thật đẫm, thật mặn để ăn cho khỏi tốn…
Khi ông Tiệp hàng xóm đã gói xong chục cái bánh chưng mẹ sắp nồi và bếp và giao cho chị em tôi trông nồi bánh vì mẹ còn phải bận bịu với những việc khác. Củi thì đã chuẩn bị từ mấy tháng trước với những khúc gỗ khô và nạc nhất, mẹ bảo, lửa có đều và đượm thì bánh mới ngon. Chị em tôi ngồi quây quần bên bếp lửa trông bánh, thỉnh thoảng lại mở vung chế thêm nước kẻo bánh bị khê cháy. Nhà tôi thường nấu bánh chưng vào đúng ngày 30 Tết, khoảng gần mười hai giờ mới vớt bánh, bánh được luộc kĩ và đều lửa nên rất “rền”, mềm và thơm. Khi vớt bánh ra bao giờ cũng có một cái bánh nhỏ do không đủ thịt và gạo để phần riêng cho mấy chị em tôi trông nồi được ăn trước.
 |
| Ảnh: Thành Huy lê. |
Nhưng cái ấn tượng nhất để chuẩn bị đón Tết là bữa tắm tất niên chiều ba mươi. Dù trời có lạnh hay nóng thế nào thì chị em tôi cũng phải tắm để tẩy trần đón năm mới. Mẹ đã nấu một nồi lớn nước cùng với những cây mùi già để cho nước được thơm, thân thể sạch sẽ. Nồi nước mẹ nấu dù có nhiều đến mấy cũng không đủ và hình như hồi đó rét hơn bây giờ, vừa tắm mà người vừa run cầm cập, tắm xong có cảm tưởng mình đã làm được một điều gì lớn lắm, khó khăn lắm mà ai muốn đón Tết cũng phải làm.
Ngày mùng một Tết, mẹ cho chị em tôi đi chúc Tết người thân và hàng xóm, mẹ bao giờ cũng dặn kĩ càng, vào nhà người ta phải chúc to, mạch lạc, rõ ràng kẻo người ta không thích thì rông cả năm. Tôi thường dẫn đầu một đám trẻ con hàng xóm, chuẩn bị hoặc học thuộc những câu chúc thật vui vẻ, rõ ràng để chúc Tết mọi người. Cái hồi đó người ta cũng không kiêng kị là mấy nên đoàn trẻ con chúng tôi cứ rồng rắn chúc Tết từ đầu xóm đến cuối xóm, từ xóm trên xuống xóm dưới và nhà nào cũng được mọi người vui vẻ chào đón, mừng tuổi cho bánh kẹo hoặc vài đồng tiền lẻ.
Món tiền nhỏ nhoi được mùng tuổi ngày tết đó tôi quý lắm, tôi thường giấu đi thật kĩ nhưng rồi cũng đưa cho mẹ để mẹ mua cho tôi một bộ quần áo mới hoặc cái cặp sách vì lúc ấy cái gì cũng khó và có tiền chưa chắc đã mua được.
Đã bao cái Tết qua, mẹ tôi bây giờ tóc đã bạc trắng và những sự chuẩn bị cho ngày Tết bây giờ cũng không phải vất vả, khốn khó như ngày xưa nữa. Bánh chưng có thể đặt ngoài hàng, thịt thì bán đầy siêu thị, chợ và tắm thì trong phòng kín với đầy nước nóng nhưng cái ấn tượng, nỗi nhớ cái Tết xưa của mẹ thì vẫn còn nhớ mãi. Cái thời đó đã qua rồi, có ai còn nhớ đến nó nữa không?