Sử dụng dexamethasone điều trị COVID-19: Dùng sai dễ gặp tai biến

Một nghiên cứu mới đánh giá rủi ro của việc sử dụng dexamethasone như một phương pháp điều trị COVID-19 nghiêm trọng..

Với sự xuất hiện của đại dịch SARS-CoV-2 trên toàn thế giới, các bác sĩ lâm sàng và các nhà khoa học đã và đang cố gắng tìm ra liệu pháp điều trị hiệu quả cho các biến chứng đe dọa tính mạng của COVID-19. Kinh nghiệm lâm sàng ban đầu cho thấy rằng sử dụng steroid sẽ cải thiện kết quả ở những người bị COVID-19 nặng, cần thở oxy hoặc thở máy.

Tuy nhiên, steroid có thể gây tác dụng phụ, trong đó có làm tăng đường máu. Ở những người có và không có tiền sử bệnh tiểu đường, điều này có thể dẫn đến các biến chứng ngắn hạn và dài hạn, chẳng hạn như tăng nguy cơ nhiễm trùng hoặc mất cân bằng chuyển hóa.

Những người bị COVID-19 nghiêm trọng thường được điều trị bằng dexamethasone, một loại thuốc steroid. Kết quả của nghiên cứu mới đây cho thấy, điều trị bằng dexamethasone giảm 56% nguy cơ tử vong hoặc nhập viện ICU do COVID-19.

Dexamethasone chỉ nên dùng với COVID-19 nghiêm trọng

Một nghiên cứu quan sát trên nhóm lớn những người mắc COVID-19 được điều trị bằng dexamethasone, một loại steroid mà các bác sĩ sử dụng điều trị cho bệnh nhân bị viêm phổi cho thấy, lợi ích của thuốc này mang lại vẫn lớn hơn rủi ro… Kết quả của nghiên cứu đã được công bố tại cuộc họp của Hiệp hội Nội tiết tháng 11/2021.

TS Victoria Salem, điều tra viên chính cho biết, dexamethasone hiện là tiêu chuẩn chăm sóc bệnh nhân nhập viện với COVID-19 cần thở oxy. Chúng tôi đã xem xét hơn 2.000 bệnh nhân nhập viện với COVID-19 tại bệnh viện London và thực hiện phân tích đa biến về các yếu tố nguy cơ tử vong.

Bệnh tiểu đường là một yếu tố nguy cơ của COVID nghiêm trọng. Lượng đường trong máu cao cũng là một yếu tố dự báo kết quả kém ở những bệnh nhân này. Do dexamethasone có thể làm tăng lượng đường trong máu, nên chúng tôi đã lo lắng rằng dexamethasone có thể là con dao hai lưỡi đối với bệnh nhân tiểu đường, nhưng trên thực tế, lợi ích của nó vẫn vượt trội nguy cơ này. TS Salem chia sẻ.

Dùng dexamethasone điều trị COVID-19 nghiêm trọng, lợi ích vẫn lớn hơn rủi ro.

Để hiểu tác dụng của dexamethasone, các nhà nghiên cứu đã xem xét số lượng trường hợp nhập viện ICU, giảm tỷ lệ tử vong và các biến chứng liên quan đến steroid ở 2.261 bệnh nhân được nhận vào các bệnh viện của Imperial College Healthcare National Health Service (NHS). Nhóm nghiên cứu đã chia dữ liệu từ các cá nhân nhập viện do COVID-19 thành hai nhóm:

• Nhóm 1 gồm 889 người nhập viện từ tháng 3 đến tháng 4 năm 2020, khi các bác sĩ không kê toa dexamethasone thường quy.
• Nhóm 2 bao gồm 1.372 người được nhận vào từ tháng 11/2020 đến tháng 1/2021, những người đã dùng dexamethasone theo toa thường xuyên.

Trong nhóm 2, dexamethasone đã được sử dụng cho 68% bệnh nhân tại bệnh viện với chẩn đoán COVID-19, trong đó 35% bị tiểu đường. Đối với những bệnh nhân được điều trị COVID bằng dexamethasone, 19% bị tăng đường huyết (lượng đường trong máu cao), 12% là những chẩn đoán mới về bệnh tiểu đường. Dexamethasone cũng làm trầm trọng hơn ở những người đã mắc tiểu đường trước đó.

Kết quả của nghiên cứu cho thấy, ở nhóm 2 số người phải chăm sóc ICU thấp hơn (18,8%), so với (27,6%) ở nhóm 1 không được điều trị bằng dexamethasone; giảm 31,8% nguy cơ tử vong.

Tiến sĩ Salem cho biết, điều trị bằng dexamethasone làm giảm 56% nguy cơ tử vong hoặc nhập viện ICU ở những người tham gia nghiên cứu. Dexamethasone có liên quan độc lập với việc giảm nguy cơ tử vong/nhập viện ICU cùng một mức độ ở những người bị bệnh tiểu đường và những người không mắc bệnh tiểu đường.

Bệnh tiểu đường do dexamethasone thường khỏi khi ngừng điều trị. Mặc dù, thuốc có thể tạo thêm gánh nặng về mặt quản lý và theo dõi người bệnh, nhưng vẫn là "đáng giá" so với những lợi ích tổng thể về mặt phục hồi sau COVID-19.

Cảnh báo nguy cơ khi người dân tự mua dùng dexamethasone

Dexamethasone là một thuốc corticoid, có tác dụng chống viêm và ức chế miễn dịch. Trong khi thuốc có thể giúp ích cho những bệnh nhân COVID-19 nặng, nhưng nó lại có thể gây rủi ro đối với những bệnh nhân bị bệnh nhẹ hơn và thời gian điều trị là rất quan trọng.

Theo Tiến sĩ Martin J. Landray, giáo sư y học và dịch tễ học tại Đại học Oxford, thuốc có tác dụng khác nhau ở các giai đoạn khác nhau của bệnh.

Ở giai đoạn bệnh nặng (những bệnh nhân bị bệnh nặng), hệ thống miễn dịch chuyển sang chế độ hoạt động quá mức có hại, gây ra cơn bão cytokine gây hại cho cơ thể, bao gồm cả phổi, dùng dexamethasone sẽ ức chế miễn dịch nên có lợi, giúp cải thiện tình hình và cải thiện cơ hội sống sót. Nhưng ở giai đoạn đầu (hay ở những bệnh nhân bị bệnh nhẹ), nếu dùng ngay thuốc ức chế miễn dịch như dexamethasone sẽ làm giảm phản ứng miễn dịch bảo vệ cơ thể. Ở những bệnh nhân bị bệnh nhẹ, điều đó có thể gây hại nhiều hơn lợi. Tiến sĩ Landray cảnh báo.

Ngoài ra, người dùng thuốc có thể gặp một số tác dụng không mong muốn của thuốc như:

• Rối loạn điện giải: Hạ kali huyết, giữ natri và nước gây tăng huyết áp và phù nề.
• Nội tiết và chuyển hóa: Hội chứng dạng Cushing, teo tuyến thượng thận, giảm dung nạp glucid, rối loạn kinh nguyệt.
• Cơ xương: Teo cơ hồi phục, loãng xương, gãy xương bệnh lý, nứt đốt sống, hoại tử xương vô khuẩn.
• Tiêu hóa: Loét dạ dày tá tràng, loét chảy máu, loét thủng, viêm tụy cấp.
• Da: Teo da, ban đỏ, bầm máu, rậm lông...